Drie Quilts

Fragment uit het essay Landschap & Lappendekens:

Het is de eerste zondagmiddag van mei, de lucht achter mijn ouderlijk huis is zacht blauw en gevuld met melkwolken. Mijn moeder en ik hebben de koffie op en onze truien uitgetrokken. Het is onweerstaanbaar lente, langs het fietspad hoge rijen fluitenkruid, vlak boven het gras vliegen de meikevers loom hun ochtendgymnastiek rondjes. Ook de kastanjeboom bloeit in uitbundige trossen. Een paar brandnetels in de slootrand hangen in zichzelf gekeerd naar beneden, de boer die het land achter huis beheert, heeft gif gespoten. “Precies tot de helft van de sloot”, sprak hij tot mijn vader die op hem af was gerend. In de lange sproei-armen had die het onheil zien naderen voor zijn biologische groentetuin. Dit jaar is er voor het eerst tarwe gezaaid in ons uitzicht op de skyline van Boornbergum. Omdat de boer bang is zijn koeien niet meer te kunnen voeren nu de prijzen zijn gestegen. De oorlog in Oekraïne is ook in Boornbergum zichtbaar.

Ik ben opgegroeid aan een straat zonder naam. Tenminste, al een tijdje worden de straatnaamborden gestolen. Straatnamen die fysieke betekenis geven aan plaatsen die aanwijsbaar zijn op een kaart. Maar blijft iets bestaan als de taal ervoor er niet meer is? Ook als het nog wel aanwijsbaar is in de realiteit? Heeft iets een naam nodig?

Mijn moeder en ik hebben het oude linnenrek uit de schuur gehaald, de bovenste balk ontbreekt. Het rek lijkt instabiel maar blijft overeind. Samen draperen we de enige quilt van oma, mijn moeders moeder eroverheen. Het is de enige die we nog thuis hebben, de andere quilts liggen veilig opgeslagen in beschermende dozen in Witmarsum. Af en toe worden ze uitgeleend voor tentoonstellingen. Op dit moment hangen er een stuk of tien in de doopsgezinde kerk in Leeuwarden. Ooit waren er wel meer dan tachtig.
Vlak na de tweede wereldoorlog was er een grote groep vluchtelingen uit Oekraïne naar Irnsum gekomen. Daar was mijn opa op dat moment doopsgezind predikant.

Hij en zijn vrouw vingen iedereen op die hulp nodig had. In de oorlog hadden vele onderduikers in hun huis geschuild. Na de bevrijding hadden ze al het beddengoed verbrand vanwege het ongedierte. Mijn oma vroeg het MCC, Mennonite Central Committee, om beddengoed. Wat ze kreeg was een lading dunne lappendekens. Ze vroeg opnieuw om beddengoed. Er kwamen nog meer dekens. Het waren quilts die in Amerika door vele quiltgroepen geknoopt waren van alle lapjes stof die maar voor handen waren. Pas decennia later kwamen deze verhalen van oma pas boven, de quilts bleken de hoeders van de oorlogsherinneringen. Erop volgde het boek ‘Passing on the comfort / De verbindende kracht van Quilts’ (An Keuning-Tichelaar en Lynn Kaplanian-Büller) en vele tentoonstellingen met de overgebleven quilts. Ik was toen een jaar of elf en weinig geïnteresseerd in die oude lappen van oma. …